Serbest Fırka Oyunu ve CHF

12 Ağustos 1930'da kurulan Serbest Fırka için, tamamen Mustafa Kemail'in kontrolünde bir çok partili rejim denemesi olduğu değerlendirmesi yapılmaktadır. Süreci bizzat yaşayanlar Serbest Fırka'nın kuruluş kararından, Cumhuriyet Halk Fırkası'ndan istifa ettirerek Serbest Fırka'ya geçmelerini sağlanan milletvekilerinin sayısına, bunların kimler olacağına kadar her şeyin bizzat Mustafa Kemal tarafından tespit edildiği söylemektedir.

"Serbest Fırka oyunu oynanırken, Başbakan ve CHF Umumi Reis Vekili İnönü ile Fethi Bey milletvekili pazarlığına girişirler. İnönü, Mustafa Kemal Paşa'nın önünde Fethi Bey'e 40-50 milletveki vermeyi teklif eder. Feth bey 120 milletvekili ister. Mustafa Kemal Paşa'nın aracılığıyla 70 rakamında anlaşırlar"

Mustafa Kemal'in hamdullah Suphi'ye söyledikleri konuyu bütün çıplaklığıyla ortaya koymaktadır.

"Seni bu akşam Serbest Cumhuriyet Fırkası'na verecektim. Fakat sonra düşündüm. Sizinle beraber Türk Ocaklarını da vermiş olacaktım. Buna gönlüm razı olmadı"

Bu danışıklı dövüşten haberi olmayan halk, bu oyunu sahici sanarak Serbest Fırka'yı çokuyla karşılar. Halkın çoşkusu hiç tanımadığı ve içyüzünü bilmediği bu partiye ve onun ekibine olan muhabbetinden değil, iktidarı on yıldır tekelinde bulunduran kadroya olan kininden kaynaklanmaktadır.



Serbest Fırka oyununu tezgahlayanları telaşlandıran ilk tezahürat, İzmir'de yapılan mitingdir. Ege Bölgesi özellikle izmir, Manisa, Balıkesir ve civarı bütünüyle Serbest Fırka'ya geçmiştir.

 "   Fethi Bey'in ilk yurt gezisi olan İzmir gezisinde 'Fethi bey geliyor...' diye yer yerinden oynamıştı. Çok değil, sadece sekiz yıl önce, Mustafa Kemal Paşa komutaasındaki bir ordu tarafından kurtarılan İzmir'de halk dalga dalga Mustafa Kemal Paşa'ya ve Partisi Cumhuriyet Halk Fırkası'na karşı tepkisini böyle belli ediyordu. Halk izmir'de neredeyse dalga dalga Fethi Bey'in ayaklarına kapanır ve haykırır:"Kurtar bizi,kurtar"  
    Bu tezahürat herkesi şaşırtır. Fethi Beyi bile. Mustafa Kemal Paşa ve adamları telaşlanır. Tabi Fethi Bey de, Fethi Bey nasıl telaşlanmasın ki? O, dublör olarak çıkartıldığı sahnede gerçek oyuncuymuş gibi karşılanmıştır. Oysa ki hesaplar böyle yapılmamış, senaryo böyle yazılmamıştır.
    Polis halkın tezahüratlarını önlemek için kalabalığın üzerine ateş açar. Bu kurşunlar altında can veren bir yavrucağı kucağına alan yaralı baba, henüz kanlar akan yavrusunu getirip Fethi Bey'in ayakları önüne atar ve hıçkırıklar içinde şöyle haykırır: 'Bu bizim ilk kurbanımız. Ama daha kurbanlar lazımsa vereceğiz. Fakat bizi kurtar' 
     İşte bu duygusal sahnenin ardından halk kontrolden çıkar. Daha henüz heykeller dikilmemiştir. O dönemde Mustafa Kemal paşa'nın resimleri süslemektedir meydanları ve köşe başlarını. Kalabalık bu resimlere saldırarak onları yırtar"

 
Halk elinden geçirebildiği polisleri denize atar. İzmir'deki olaylardan yaklaşık bir ay sonra yerel seçimler yapılır.

"Belediye seçimlerin aslında katıldığımız her yerde Serbest Fırka kazanmıştı. CHF beklenmeyen bir şekilde yenilmişti. Bunu karşımızdakiler istisnasız biliyordu. Bu şartlar altında yaklaşan genel seçimlerde CHF'nin iktidardan düşeceği gün aşikardı. Neticeler en çok Gazi üzerinde tesir yaratmıştı zannederim"

"Evet! oyunun sonuna gelinmiştir. Oyunu başlatanlar Fethi Bey'e oyunu bitirmesini emrederler. Fethi bey emri alınca bir fesih beyannamesi yazar ve parti kapanır"

Serbest Fırka denemesi topu topu bir kaç ayda sona ermişti. Bu dönem zarfında partinin Doğu illerinde bir faaliyetine rastlanılmamaktadır. CHF'den istifa ettirilen Doğulu milletvekilleri de bir müddet sonra tekrar CHF'ye dönerler.

Kaynaklar:
Asım Us - Gördüklerim
K. Üstün - Menemen Olayı ve Kubilay - Cumhuriyet
Ahmet Altan - Kürt Sorunu
Behram Arda - Medya Güneşi Dergisi : Naci Kutlay - İttihat Terraki ve Kürtler
Fethi Okyar - Üç Devirde Bir Adam
Mustafa İslamoğlu